Działalność gospodarcza gewerbe w Niemczech jest podstawą przedsiębiorczości i samozatrudnienia w tym kraju. Zakładając firmę w Niemczech, funkcjonuje się jednak w niemieckiej gospodarce, więc przedsiębiorców obowiązuje niemiecki system podatkowy. Jednocześnie w Polsce istnieje wiele mitów o gewerbe, które wynikają z bardzo dużej ilości polskich przedsiębiorców pracujących u naszych zachodnich sąsiadów, ale które jednak często odbiegają od prawdy. Warto więc być świadomym, jakie kruczki i mity czyhają nas przy zakładaniu, prowadzeniu i rozliczaniu działalności gospodarczej w Niemczech, bowiem niemiecka działalność gospodarcza nie jest również porównywalna z polską.
1. Szybka i sprawna rejestracja gewerbe w Niemczech
Wielu przedsiębiorców twierdzi, że rejestracja gewerbe w Niemczech jest szybka i dziecinnie prosta. Nie jest to jednak całkowicie prawda. Może niektórzy przedsiębiorcy zdołali zarejestrować swoją działalność gospodarczą w urzędzie ds. działalności gospodarczej (niem. Gewerbeamt) stosunkowo szybko, jednakże takich urzędów w Niemczech jest około stu i przynależy się do nich pod względem adresu zameldowania działalności. Czas przetworzenia wniosku o rejestrację niemieckiej działalności nie jest ustawowo narzucony. Zależy więc od urzędu czy też urzędnika zajmującego się rejestracjami. Zazwyczaj czas rejestracji wynosi 4 tygodnie, jednak jeżeli przedsiębiorcy uda się zarezerwować termin w urzędzie szybko i jeżeli skompletuje się wszystkie potrzebne dokumenty poprawnie, rejestracja może rzeczywiście zająć kilka dni. Niemniej jednak na wizytę w urzędzie czeka się najczęściej kilka tygodni. Jeżeli nasz urząd oferuje rejestrację online poprzez przeznaczone do tego strony, nie jesteśmy w stanie oszacować czasu rejestracji, ponieważ wtedy wszystko zależy od urzędu. Czas rejestracji niemieckiej działalności gospodarczej jest więc nieprzewidywalny – może trwać kilka dni, ale może też zająć miesiąc. Najbezpieczniej jest przyjąć, że zarejestrowanie gewerby zajmie około miesiąca i zadbać o to, aby rozpocząć działania rejestracyjne odpowiednio wcześnie.
Niemiecka gewerbe rzeczywiście jest uważana za prostą do założenia działalność i można pokusić się o twierdzenie, że jest to prawda. Relatywnie – w porównaniu do innych niemieckich form prowadzenia działalności gospodarczej, takich jak niemiecka sp. z o.o. – jest to proste do założenia przedsiębiorstwo. Jednak dla Polaka, który pierwszy raz zapoznaje się z niemieckim systemem podatkowym, naturalnie może to i tak stanowić wyzwanie. Łatwość założenia niemieckiej działalności gospodarczej zależy też od rodzaju wykonywanej działalności – inaczej bowiem rejestruje się firmy zajmujące się handlem, a inaczej firmy budowlane, ale również od tego, czy dana działalność jest objęta obowiązkiem posiadania pewnych kwalifikacji zawodowych czy też od tego, czy decydujemy się prowadzić tzw. małą firmę (niem. Kleingewerbe), czy też pełnoskalową działalność gospodarczą.
2. Rozliczenia dochodu z Niemiec w Polsce
Zgodnie z zasadami umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartej pomiędzy Polską a Niemcami swój dochód rozliczamy tam, gdzie został osiągnięty. Jeśli więc osiągniemy dochód w Niemczech, rozliczamy się w Niemczech. Jeśli w tym samym roku osiągnęliśmy dochody również w Polsce, także w Polsce trzeba się rozliczyć z tych dochodów. Ważne jest jednak, że, jak widnieje w ww. umowie, nie będzie trzeba zapłacić podwójnego podatku. Niemiecki podatek dochodowy odprowadzany jest od niemieckiego dochodu i polski podatek dochodowy od polskiego dochodu.
W tym miejscu ważna jest także definicja rezydencji podatkowej, gdyż w kraju, w którym jesteśmy rezydentem podatkowym, musimy rozliczyć się z dochodów światowych. Rezydencja podatkowa znajduje się tam, gdzie podatnik spędza więcej niż 183 dni w roku lub też tam, gdzie osiąga 90% swojego dochodu. Rozliczenie się z całości dochodu nie oznacza, że dochody z Niemiec rozliczamy w Polsce bądź na odwrót. Oznacz tylko, że dochody z drugiego kraju będą wliczone w nasz dochód całkowity i zostaną wyłączone z opodatkowania podatkiem dochodowym metodą wyłączenia z progresją. Ta metoda polega na tym, że na podstawie całości dochodu światowego danej osoby będzie ustalona stopka podatku. Stopka ta będzie się jednak odnosiła tylko do dochodu z kraju rezydencji podatkowej, bowiem dochód z drugiego kraju jest opodatkowany w drugim kraju. W ten sposób dochód z drugiego kraju wpływa na podatek w kraju rezydencji podatkowej, ale nie jest bezpośrednio opodatkowany. Może jednak istotnie wpłynąć na stopkę podatku, gdy przykładowo przez dochód z zagranicy przeskoczymy do następnego progu podatkowego.
3. Brak podatku poniżej kwoty wolnej od podatku w rozliczeniu rocznym
Niemiecka kwota wolna od podatku w 2023 roku wynosi 10.908 €(dla porównania 2022 rok – 10.347 €, 2021 – 9.744 €). Z kolei polska kwota od podatku wynosi od 2023 roku 30.000 zł. Jeżeli ktoś osiąga dochód zarówno w Niemczech, jak i w Polsce, nie może jednak oczekiwać, że będą go obowiązywać obie te kwoty i w żadnym kraju nie będzie musiał zapłacić podatku, jeśli nie przekroczy tych granic. Składa się na to kilka czynników. Po pierwsze, kwota wolna od podatku dotyczy tylko podatników z nieograniczonym obowiązkiem podatkowym w danym kraju. Są to osoby, które są jednocześnie rezydentami podatkowymi danego kraju (a więc spędzają w nim więcej niż pół roku). Natomiast w drugim kraju, gdzie podatnik ma ograniczony obowiązek podatkowy, kwota wolna od podatku nie obowiązuje. Dlatego można brać pod uwagę tylko jedną kwotę wolną od podatku.
Dodatkowo dochodzi kwestia całości dochodu i wyłączenia z podatku z progresją. Podatek z drugiego kraju nie będzie bowiem bezpośrednio opodatkowany, ale to od całości dochodu obliczona zostanie stopa podatku. Dlatego może się zdarzyć, że nasze dochody z całego świata przekroczą kwotę wolną od podatku kraju rezydencji, mimo że dochody z jednego kraju nie przekroczyłyby tej kwoty.
4. Zwolnienie z podatku VAT w Niemczech
Zwolnienie z podatku naliczonego od towarów i usług na gewerbe w Niemczech jest możliwe, ale wiąże się to z określonymi działaniami. Trzeba prowadzić tzw. małą gewerbe (niem. Kleingewerbe), co należy zadeklarować od razu przy zakładaniu przedsiębiorstwa, gdyż później nie będzie takiej możliwości w ramach tego samego przedsiębiorstwa. Następnie cały czas trzeba spełniać wymagania dotyczące dochodów – czyli nie przekroczyć 22.000€ rocznie. Jeżeli przekroczymy tę kwotę, automatycznie od następnego roku niemiecki podatek VAT będzie obowiązywał.
5. Prowadzenie gewerbe w Niemczech bez meldunku jest nieszkodliwe
Prowadzenie gewerbe w Niemczech bez meldunku jest jak najbardziej możliwe i wielu Polaków korzysta z tej możliwości. Rejestracja gewerby odbywa się wówczas w biurach rachunkowych, które taką usługę oferują. Trzeba sobie jednak zdawać sprawę, że wszelka działalność w Niemczech musi być wtedy dobrze udokumentowana dla niemieckich instytucji. Przykładowo, musimy regularnie wystawiać rachunki, aby Familienkasse brała nas pod uwagę przy wypłacaniu Kindergeld, inaczej zasiłek na dzieci będziemy mogli otrzymywać jedynie za miesiące, gdy wystawialiśmy rachunki. Także wszelkie rachunki, które chcemy odliczyć od podatku, powinny być z Niemiec, np. zakupione paliwo, ubrania czy sprzęt roboczy.