W Niemczech zgodnie z niemieckim kodeksem socjalnym istnieje obowiązek posiadania ubezpieczenia zdrowotnego. Obejmuje wszystkie osoby, które mają stałe miejsce zamieszkania na terenie Niemiec. Ta zasada nie dotyczy jedynie pracowników delegowanych, są oni bowiem objęci ubezpieczeniem zdrowotnym kraju pochodzenia aż do 2 lat. Leczenie w Niemczech bez posiadania ważnego ubezpieczenia zdrowotnego jest bardzo drogie i w razie nagłego wypadku niestety koszty będą ogromne, ponieważ sama akcja ratunkowa jest naturalnie bardzo kosztowna, nie wspominając o niezbędnych lekach czy zabiegach. Czasami również za brak ubezpieczenia grożą kary pieniężne lub też należy zapłacić ubezpieczenie wstecz za czas, w którym nie było się ubezpieczonym.

W dużym skrócie system niemieckich ubezpieczeń zdrowotnych jest podzielony na wariant państwowy (gesetzliche Krankenverischerung – GKV) oraz prywatny (private Krankenverishceung – PKV). Państwowe ubezpieczenie zdrowotne zależne jest ściśle od zarobków i jest obowiązkowe dla osób zatrudnionych zarabiających poniżej 64.350 euro rocznie (stan na 2022). Daje ubezpieczonym dostęp do świadczeń medycznych określonych w niemieckim kodeksie socjalnym. Natomiast osoby samozatrudnione lub zarabiające powyżej tej kwoty mają prawo wybrać pomiędzy ubezpieczeniem państwowym a prywatnym. Prywatne ubezpieczenie to ubezpieczenie komercyjne i ma różne warunki w zależności od wybranej firmy ubezpieczeniowej. Ceny zależne są m.in. od wieku i stanu zdrowia, a także od rodzaju wykonywanej pracy. Osoby bezrobotne w zależności od indywidualnej sytuacji mają obowiązek pozostać przy jednym z dwóch wariantów bądź też wybrać jeden z nich.

Czy osoba niepracująca musi posiadać ubezpieczenie zdrowotne w Niemczech?

Wszyscy, którzy mieszkają na stałe w Niemczech, mają zasadniczo obowiązek posiadania ubezpieczenia zdrowotnego, niezależnie od tego, czy posiadają pracę, czy są bezrobotni. Po przeprowadzce osoba bezrobotna ma 3 miesiące, aby znaleźć i zawrzeć odpowiednie ubezpieczenie. Przez 3 pierwsze miesiące pobyt w Niemczech traktowany jest bowiem jako pobyt tymczasowy i nie powstaje względem mieszkańca kraju członkowskiego UE obowiązek meldunku czy ubezpieczenia. W przypadku pobytu tymczasowego należy tylko wyrobić kartę EKUZ (Europejska Karta Ubezpieczenia zdrowotnego) w urzędzie miasta lub gminy w swoim miejscu zamieszkania w kraju pochodzenia. Uprawnia ona do leczenia w ramach niemieckiego publicznego systemu opieki zdrowotnej na niemal takich samych zasadach jak obywatele Niemiec ubezpieczeni państwowo. Natomiast po upłynięciu okresu pobytu tymczasowego nawet osoba bezrobotna powinna już posiadać ubezpieczenie zdrowotne w Niemczech.

W jaki sposób ubezpieczyć się w Niemczech bez pracy?

Pomimo obowiązku ubezpieczenia cudzoziemcowi bez pracy często nie jest łatwo uzyskać ubezpieczenie zdrowotne. Zależy to jednak zawsze od indywidualnej sytuacji. Wśród Polaków pracujących w Niemczech najpowszechniejsza sytuacja jest taka, że na bezrobociu pozostają tylko przez pewien czas po zakończeniu pracy, przed znalezieniem i rozpoczęciem nowej pracy. Jeśli pracowali wcześniej w Niemczech i byli wtedy ubezpieczeni państwowo, mają prawo do otrzymywaniu zasiłku dla bezrobotnych – Arbeitslosengeld. Pozostaje się wtedy dalej ubezpieczonym w tej samej kasie chorych przez okres do 12 miesięcy, jeśli wcześniej było się ubezpieczonym państwowo przynajmniej 24 miesiące i ma się mniej niż 50 lat. Jeśli było się ubezpieczonym państwowo przez krótszy okres, można mimo to otrzymywać zasiłek, tylko przez odpowiednio krótszy czas – o połowę mniej czasu, który płaciło się składki. Jeśli więc pracownik opłacał składki przez 12 miesięcy, ma prawo otrzymywać zasiłek przez okres 6 miesięcy. Koszty ubezpieczenia zdrowotnego podczas otrzymywania zasiłku dla bezrobotnych opłaca Federalny Urząd Pracy (niem. Bundesagentur für Arbeit).

Jeśli w czasie pracy nie było się ubezpieczonym państwowo, w czasie otrzymywaniu zasiłku dla bezrobotnych warunki ubezpieczenia zdrowotnego są inne. W takim wypadku osoby poniżej 55 roku życia, które straciły pracę i otrzymują zasiłek dla bezrobotnych, muszą ubezpieczyć się państwowo. Wyjątek stanowią osoby, które przez okres minimum 5 lat cały czas były ubezpieczone prywatnie. Wtedy mogą wybrać, czy pozostają ubezpieczeni prywatnie, czy zmieniają ubezpieczenie zdrowotne na państwowe. Natomiast osoby powyżej 55 roku życia muszą ubezpieczyć się prywatnie, nie mają oni dostępu do ubezpieczenia państwowego.

Czy można ubiegać się o ubezpieczenie w Niemczech bez meldunku?

Całkiem inna sytuacja jest w przypadku Polaków, którzy po raz pierwszy przyjechali do Niemiec, nie posiadają pracy ani meldunku i muszą jakoś uzyskać ubezpieczenie zdrowotne. Jako mieszkańcy kraju członkowskiego Unii Europejskiej mamy pewne przywileje – jeśli zaczynamy pracę w Niemczech, możemy dobrowolnie wybrać państwowe niemieckie ubezpieczenie, jeśli wcześniej przez rok byliśmy ubezpieczeni państwowo, czyli opłacaliśmy ZUS, w Polsce. Jednak, jeśli na razie nie mamy pracy, a potrzebujemy ubezpieczenia zdrowotnego i planujemy zamieszkać w Niemczech, naturalnie możemy wykupić ubezpieczenie zdrowotne w Niemczech nawet bez meldunku. Jeśli natomiast jesteśmy ubezpieczeni państwowo w Polsce i zarejestrujemy się jako osoby bezrobotne poszukujące pracy w Niemczech, możemy skorzystać także z usług, które oferuje państwowe ubezpieczenie zdrowotne w Niemczech. W tym wypadku opłacamy dalej ZUS w Polsce, ale mamy dostęp do niemieckich świadczeń, do których mają dostęp osoby ubezpieczone państwowo w Niemczech. W takim celu należy wypełnić formularz europejski S1.

Koszt ubezpieczenia zdrowotnego dla osoby bezrobotnej w Niemczech?

Koszty ubezpieczenia zdrowotnego w Niemczech różnią się znacznie pomiędzy państwowym i prywatnym ubezpieczeniem oraz w zakresie prywatnego ubezpieczenia. W prywatnym ubezpieczeniu firmy oferują przeróżne świadczenia – od najbardziej podstawowych do najbardziej skomplikowanych świadczeń medycznych. W cenie uwzględniane są też takie czynniki jak: wiek, stan zdrowia czy rodzaj wykonywanej pracy. Natomiast w ramach państwowego ubezpieczenia zdrowotnego dla bezrobotnych funkcjonują tzw. fikcyjne dochody. Ubezpieczenie zdrowotne wynosi więc tyle, ile wynosiłoby, gdyby osoba bezrobotna osiągała miesięczne dochody w wysokości 1.097 euro. W państwowym ubezpieczeniu każdy odprowadza składki w wysokości 14,6% dochodów, a więc biorąc pod uwagę te minimalne fikcyjne dochody miesięczna składka wynosi około 190 euro. Jeśli otrzymujemy zasiłek dla bezrobotnych, ta kwota jest opłacana przez niemiecki urząd pracy.