Wielu Polaków szuka pracy u zachodnich sąsiadów z uwagi na dobre zarobki. Warto jednak również zdawać sobie sprawę ze specyfiki i warunków danego rodzaju zatrudnienia bądź samozatrudnienia. Dobrym sposobem na pozyskanie rzetelnych informacji odnośni umowy jest skorzystanie z pomocy biura rachunkowego w Niemczech. Podobnie w Polsce, jak i w Niemczech, najpopularniejszym rodzajem zatrudnienia jest praca w oparciu o umowę o pracę. Rodzaje umów o pracę w Niemczech to szerokie spectrum deklaracji, takich jak: umowa na czas określony, nieokreślony, praca Minijob, część etatu, praktyki, a także na czas próbny. Najczęstszym i najbardziej stabilnym przykładem umowy o pracę w Niemczech są dwa pierwsze rodzaje, dlatego to na nich skupiona została uwaga w tym artykule.

Ogólne warunki umowy o pracę w Niemczech

Poprzez umowę o pracę w Niemczech rozumie się zatrudnienie na pełen etat na czas nieokreślony lub określony bądź na część etatu, najczęściej powyżej 21 godzin tygodniowo. Pracownik zatrudniony jest wtedy bezpośrednio w firmie, z którą podpisywał umowę o pracę, co nie jest w Niemczech oczywistością, ponieważ w tym kraju na rynku funkcjonuje bardzo dużo firm pośredniczących w zatrudnianiu pracowników (Leihfirmy). Pracownicy na umowie o pracę w Niemczech są w pełni ubezpieczeni socjalnie, tj. odprowadzają składki na ubezpieczenie emerytalne (niem. Rentenverischerung), ubezpieczenie zdrowotne (niem. Krankenversicherung), opiekuńcze (niem. Pflegeversicherung) oraz na wypadek bezrobocia (niem. Arbeitslosenverischerung). Oznacza to, że wraz z płaconymi składkami nabywają oni uprawnień do wypłacania tych świadczeń. Można więc wyróżnić 4 podstawowe kryteria, na podstawie których stwierdzamy zatrudnienie w oparciu o standardową umowę o pracę:

• pełen etat lub część etatu – najczęściej od 20 godzin pracy tygodniowo;
• umowa na czas określony lub nieokreślony;
• całkowita integracja z systemem ubezpieczeń socjalnych;
• zatrudnienie bezpośrednio u pracodawcy.

Stawka minimalna na umowie o pracę w Niemczech

Ustawowa stawka minimalna w Niemczech wynosi od 1. października 2022 roku 12€, wcześniej wynosiła 10,45€ (od 1. lutego 2022 roku), a jeszcze wcześniej 9,82€. Następne podniesienie planowane jest natomiast najwcześniej na styczeń 2024 roku, ale w przypadku wysokiej inflacji niewykluczone, że stawka minimalna zostanie podniesiona jeszcze wcześniej. Stawka minimalna obowiązuje wszystkich pracowników zatrudnionych, naturalnie więc także tych na umowie o pracę.

Wypowiedzenie umowy o pracę w Niemczech przez pracownika – ile trwa okres wypowiedzenia?

Umowa o pracę na czas nieokreślony w Niemczech podpisywana jest maksymalnie na 2 lata. Taką umowę można przedłużyć trzykrotnie. Po trzykrotnym przedłużeniu w razie chęci kontynuowania pracy na tym samym stanowisku pracownik musi otrzymać od pracodawcy umowę na czas nieokreślony. W takim wypadku umowa jest nieograniczona czasowo, a w razie chęci zakończenia współpracy z inicjatywy którejkolwiek ze stron obowiązuje ustawowy okres wypowiedzenia umowy o pracę w Niemczech, jeśli w umowie nie został on określony. Jeśli wypowiedzenie wyniknęło ze strony pracownika, okres wypowiedzenia wynosi 4 tygodnie, natomiast w przypadku wypowiedzenia ze strony pracodawcy termin jest uzależniony od długości trwania zatrudnienia (np. w przypadku 5 lat zatrudnienia okres wypowiedzenia to 2 miesiące, w przypadku 8 lat – 3 miesiące, a 10 – 4 miesiące).

Ile dni urlopu przysługuje na umowie o pracę?

Ustawowe prawo do urlopu obejmuje 24 płatne dni robocze w roku. Odnosi się to jednak do sześciodniowego tygodnia pracy, co dziś jest raczej nietypowe. Pracownicy, którzy pracują pięć dni w tygodniu, mają natomiast prawo do co najmniej 20 dni płatnego urlopu. Jeśli w ciągu roku nie wykorzysta się wszystkich dni urlopu, za zgodą pracodawcy mogą one być przeniesione na następny rok, najczęściej do wykorzystania do końca marca. Istotne jest, że dni urlopu ustalane są na podstawie przepracowanych dni, a nie godzin. Oznacza to więc, że nawet jeśli pracownik zatrudniony jest na pół etatu, ale pracuje od poniedziałku do piątku, także przysługuje mu ustawowe 20 dni.

Pełne prawo do urlopu uzyskuje się po pierwszych sześciu miesiącach po rozpoczęciu nowej pracy. Nie oznacza to jednak, że w ciągu tych 6 miesięcy pracownik nie ma prawa do urlopu, bowiem z każdym miesiącem licząc już od pierwszego miesiąca przysługuje ci bowiem 1/12 część twojego urlopu. W ciągu pierwszych 6 miesięcy nie można jednak wykorzystać pełnego urlopu przysługującego ci za cały rok, a tylko odpowiednią jego część. Dopiero po przepracowaniu pół roku pracownik ma dostęp już do wszystkich dni urlopowych. 

Umowa o pracę w Niemczech na czas nieokreślony – okres próbny

Okres próbny ustalany jest przez pracodawcę na początku umowy o pracę w Niemczech na czas nieokreślony lub określony. Służy on do sprawdzenia, czy pracownik nadaje się do pracy i dobrze się w niej sprawdza. Zgodnie z niemieckim kodeksem cywilnym może trwać maksymalnie 6 miesięcy. W okresie próbnym zarówno pracodawca, jak i pracownik mogą rozwiązać stosunek pracy z zachowaniem dwutygodniowego okresu wypowiedzenia bez podawania jakiejkolwiek przyczyny. Czas trwania okresu próbnego może się różnić w zależności od zatrudniającej firmy (z zachowaniem maksymalnego okresu próbnego 6 miesięcy). Ustalane jest to zawsze w umowie, najczęściej wynosi jednak pół roku. Po okresie 6 miesięcy lub innego ustalonego w umowie o pracę czasu próbnego automatycznie zaczynają obowiązywać ustawowe okresy wypowiedzenia. Pracownicy mogą również korzystać z urlopu w okresie próbnym. Prawo do pełnego ustawowego urlopu przysługuje im jednak dopiero po sześciu miesiącach od nawiązania stosunku pracy, czyli po zakończeniu standardowego okresu próbnego lub po prostu po pół roku pracy w firmie, jeśli na przykład okres próbny nie został w ogóle ustalony. Ta regulacja często prowadzi do nieporozumień, ponieważ pracownicy myślą, że w okresie próbnym obowiązuje zakaz urlopowy. Nie jest to jednak prawda. Pracownik ma prawo do jednej dwunastej urlopu rocznego za każdy pełny miesiąc. Nie masz jednak prawa do wykorzystania pełnego wymiaru urlopu w okresie próbnym. Obowiązuje więc dokładnie ta sama zasada jak wtedy, gdy pracownik jest zatrudniony bez okresu próbnego – po prostu zawsze uzyskuje się pełne prawo urlopowe po 6 miesiącach od rozpoczęcia pracy.

Umowa o pracę w Niemczech – podatki

Stawka minimalna to stawka brutto, a więc od niej odprowadzanych jest jeszcze wiele podatków i składek. Jako pracownik zatrudniony na umowę o pracę posiadamy zawsze klasę podatkową, która reguluje, ile dokładnie zaliczki na podatek dochodowy (niem. Einkommensteuer), a dokładnie na podatek od wynagrodzenia (niem. Lohnsteuer) odprowadzać będzie pracodawca od naszej pensji. Podatek dochodowy w Niemczech jest progresywny, czyli nie istnieją żadne progi podatkowe dla różnie zarabiających ludzi. Podatek jest zawsze indywidualny i wzrasta wraz z każdym zarobionym euro ponad kwotę wolną od podatku (w 2022 roku wynosi ona 10.347 €) – wynosi w granicach 14-45%. Dodatkowo w ramach składki na podatek dochodowy pracodawca płaci także składki na podatek kościelny, o ile podatnik jest członkiem organizacji kościelnej. 

Dla zobrazowania na przykład osoba bezdzietna niepozostająca w związku małżeńskim zarabiająca najniższą stawkę na pełnym etacie (2.080€ brutto miesięcznie, czyli 24.960€ rocznie) zapłaci ok. 165€ podatku dochodowego wraz z kościelnym miesięcznie (dane na kraj związkowy Badenia-Wirtembergia, podatek kościelny różni się w zależności od landu), z zastrzeżeniem, że przy składaniu deklaracji podatkowej po odliczeniu ulg podatkowych może zdarzyć się, że dostaniemy zwrot podatku.

Umowa o pracę w Niemczech a ubezpieczenie zdrowotne

Do tego dochodzą składki na ubezpieczenia socjalne, które stanowią bardzo dużą część wypłaty. W skład ubezpieczeń socjalnych wchodzą ubezpieczenie emerytalne, zdrowotne, opiekuńcze i na wypadek bezrobocia. Państwowe ubezpieczenie emerytalne w standardowym przypadku wynosi 9,3% od pensji brutto po stronie pracodawcy oraz 9,3% po stronie pracownika. Podobnie działa ubezpieczenie zdrowotne z Niemczech na umowę o pracę – 7,3% płaci pracodawca, a 7,3% płaci pracownik ze swojej pensji. Do tego dochodzi 1-1,5% dodatkowej opłaty dla wybranej kasy zdrowotnej. Ubezpieczenie opiekuńcze wynosi ok. 3-3,05%, a na wypadek bezrobocia – 2,4%. Nie należy jednak przyjmować tych wartości za prawdę absolutną, bowiem jest to sytuacja w przypadku najbardziej typowej pracy zarobkowej, natomiast pewne składki mogą się różnić indywidualnie (przykładowo nie wszyscy muszą być ubezpieczeni w ramach państwowego ubezpieczenia zdrowotnego).

Czym różni się zatrudnienie poprzez Leihfirmę od zatrudnienia bezpośredniego?

Praca poprzez Leihfirmę (niem. leihen – wypożyczać, w dosłownym tłumaczeniu – firma wypożyczająca pracowników) w teorii traktowana jest jako praca tymczasowa bądź przejściowa, w praktyce jednak pracownik może wiele lat pracować w taki sposób. Pracownik jest wtedy zatrudniony niebezpośrednio w firmie u pracodawcy, lecz przez agencję pracy. Taka agencja często specjalizuje się w pewnych branżach i ma kontrakty z określonymi firmami. Jeśli pojawi się wakat stały lub tymczasowy, agencja werbuje osobę, która posiada odpowiednie kwalifikacje i wcześniej zgłosiła się do niej. Pracownik jest więc zatrudniony poprzez agencję, co ma swoje plusy oraz minusy. Zdecydowanie pozytywnym aspektem takich agencji jest aktywizacja pracowników niewykwalifikowanych. Takim osobom łatwiej znaleźć zatrudnienie poprzez Leihfirmę niż bezpośrednio. Niestety wiąże się to też często z niższymi zarobkami w porównaniu do osób na podobnym stanowisku zatrudnionych bezpośrednio na umowie o pracę w firmie oraz z brakiem innych warunków dodatkowych, np. pewnych bonusów itp. Na szczęście praca poprzez agencję również zapewnia wszelkie prawa pracownika oraz dostęp do świadczeń takich jak w przypadku bezpośredniej umowy o pracę.