Świadczenie usług budowlanych w Niemczech a VAT w Polsce — czy trzeba odprowadzać?

Świadczenie usług budowlanych w Niemczech jest częstą praktyką wykonywaną przez polskie firmy. Niemiecki rynek potrzebuje osób wykonujących usługi budowlane, a polscy fachowcy są często zatrudniani i doceniani u naszych zachodnich sąsiadów.

Dodatkowo jako państwo członkowskie Unii Europejskiej Polska może w sposób niezwykle ułatwiony prowadzić działalność zarobkową, zarówno jako firma działająca w ramach działalności gospodarczej zarejestrowanej w Polsce, jak i gewerby, czyli działalności budowlanej w Niemczech. Świadczenie usług na terenie Niemiec wiąże się jednak z funkcjonowaniem w innym systemie podatkowym, a także często z koordynacją systemów polskiego oraz niemieckiego państwa. Dlatego warto dobrze przygotować się na to, jak usługi świadczone w Niemczech wpłyną na naszą sytuację podatkową.

Świadczenie usług w Niemczech a VAT w Polsce to zagadnienie, które często budzi jednak wiele wątpliwości wśród przedsiębiorców i osób prowadzących działalność gospodarczą. Kluczowym zagadnieniem jest kwestia opodatkowania tych usług, czyli czy i jakie podatki trzeba odprowadzać w obu krajach. Na szczęście kwestia zapłaty podatku jest ściśle regulowana przez prawo Unii Europejskiej oraz umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartą pomiędzy Niemcami a Polską.

Stawki VAT za usługę budowlaną — regulacje prawne

W Polsce podatek VAT w przypadku usług budowlanych wynosi 23%, natomiast w Niemczech 19%. Teoretycznie w Polsce przedsiębiorstwa powinny zarejestrować się jako podatnicy VAT wtedy, gdy ich dochody przekroczą 200.000 euro, natomiast ewentualne obciążenia z tytułu podatku VAT powstaną na gewerbie w Niemczech, jeżeli przedsiębiorstwo zarabia powyżej 22.000 euro.

To, jak wygląda to w przypadku pracy transgranicznej, czyli wykonywania pracy za granicą, jest zależne od rodzaju firmy oraz zlecenia otrzymanego od zagranicznego kontrahenta. Należy jednak wpierw oddzielić grubą kreską podatek dochodowy oraz podatek VAT. Obowiązek podatkowy w przypadku podatku dochodowego jest w tym kraju, w którym podatnik spędza większość roku (powyżej 183 dni). Jeżeli polska firma wykonuje zlecenia na terenie Niemiec od czasu do czasu i nie przekracza tej ilości dni, podatek dochodowy dalej będzie odprowadzany w Polsce. Natomiast jeżeli przekroczy tę ilość dni, będziemy musieli rozliczyć ten podatek w Niemczech. W takim wypadku należy zastanowić się, czy jeżeli i tak odprowadzamy podatek dochodowy w Niemczech, nie opłaca się założyć tam gewerbe budowlaną, czyli niemieckiej działalności gospodarczej. Gewerba budowlana w Niemczech może wtedy okazać się korzystniejsza, jako że będzie nam przysługiwać więcej odliczeń itp.

Natomiast sposób rozliczenia podatku VAT przy pracy u naszych zachodnich sąsiadów jest zgoła inny. Na gruncie podatku VAT stoją bowiem inne zasady i ustawy niż te w przypadku podatku dochodowego.

Obowiązek rozliczenia podatku VAT

W teorii każde przedsiębiorstwo działające w Niemczech podlega opodatkowaniu VAT, chyba że dochód przedsiębiorcy nie przekroczy 22.000 i działa on w ramach zasad małego przedsiębiorstwa (tzw. Kleinunternehmen) na podstawie paragrafu 19 niemieckiej ustawy VAT (§ 19 Abs. 1 UStG). Polskie firmy jednak nie mogą uzyskać tego statusu. Niemiecki podatek VAT odprowadzany jest do urzędu skarbowego najczęściej kwartalnie, a rejestracja odbywa się podczas rejestracji przedsiębiorstwa poprzez formularz rejestracji podatkowej (niem. Fragebogen zur steuerlichen Erfassung für Einzelunternehmen). Jednakże każda firma polska pracująca w Niemczech musi dopełnić obowiązku rejestracji w niemieckim urzędzie skarbowym poprzez właśnie ten formularz.

Któremu miejscu podlega podatek VAT od usług świadczonych za granicą?

Przedsiębiorca co do zasady musi zapłacić podatek VAT w kraju, w którym siedzibę działalności gospodarczej ma nabywca usługi budowlanej. Jeżeli więc miejscem świadczenia usług są Niemcy, miejscem opodatkowania podatkiem VAT również będą Niemcy. Nie ma tutaj granicy co do ilości dni czy też wysokości dochodów.

Świadczenie usług budowlanych na terenie Niemiec wiąże się więc z obowiązkiem odprowadzania niemieckiego podatku VAT. Większość polskich przedsiębiorstw nie płaci jednak podatku VAT za usługi budowlane świadczone w Niemczech. Jak to się dzieje, skoro miejscem świadczenia usług związanych z budową są Niemcy? W Niemczech na mocy paragrafu 13b niemieckiej ustawy VAT, czyli ustawy o podatku od towarów i usług (§ 13b UStG) zachodzi tzw. reverse charge, czyli odwrotne obciążenie. Odwrotne obciążenie przerzuca ciężar podatku VAT z kupującego na nabywcę, a w tym przypadku z usługodawcy na usługobiorcę, innymi słowy ze zleceniobiorcy na zleceniodawcę. Jeżeli usługi budowlane w Niemczech świadczone są na zlecenie innej firmy, polska firma nie będzie odprowadzała niemieckiego podatku VAT. Niemiecka firma zapewniająca zlecenie zrobi to za polską firmę.

Usługi budowlane na zlecenie niemieckiego przedsiębiorcy

Jeżeli więc usługi budowlane świadczone są na zlecenie niemieckiego przedsiębiorcy, na fakturze przysługuje podatnikowi prawo (tylko w przypadku zlecenia od niemieckiej firmy!) niewyszczególnienia podatku VAT. Tak właśnie działa odwrotne obciążenie. Z tego względu na fakturze VAT polska firma nie musi uwzględniać niemieckiej stawki podatku od towarów i usług (w tym celu na rachunku należy o tym wspomnieć, np. formułką: Bei den vorgenannten Leistungen handelt es sich um eine sog. Bauleistung, für die der Übergang der Steuerschuldnerschaft gem. § 13b Abs. 2 UStG gilt.”). Należy jednak uważać na podatek budowlany, bowiem obowiązuje on w przypadku większości usług budowlanych na terenie Niemiec, oprócz między innymi usług architektów i nadzoru budowlanego, koordynowania prac budowlanych, czyli ogółem usług przygotowywania i koordynowania prac, także np. budowy rusztowań czy wywozu gruzu z miejsca świadczenia usługi budowlanej.

Jeżeli prowadzisz własną firmę budowlaną w Polsce, a usługa budowlana będzie wykonywana tylko przez ciebie jako firmę, zadanie rejestracji w niemieckim urzędzie skarbowym jest ułatwione. Urząd skarbowy będzie potrzebował kopii twojego dowodu osobistego, CEIDG (w języku angielskim bądź tłumaczenie po niemiecku) oraz certyfikat rezydencji.

Jeżeli delegujesz pracowników, aby to oni wykonywali usługę budowlaną, proces wygląda nieco bardziej skomplikowanie. Oprócz urzędu skarbowego, pracowników delegowanych na prace budowlane w Niemczech należy zgłosić także do urzędu celnego (Zollamt), niemieckiej kasy urlopowej dla pracowników budowlanych (SOKA-BAU), ubezpieczalni w branży budowlanej (BG BAU) oraz urzędu meldunkowego danego miasta, jeżeli delegacja będzie trwała dłużej niż 3 miesiące.

Pensje pracowników nie podlegają opodatkowaniu VAT w Niemczech, ale opodatkowaniu podatkiem dochodowym już tak. Jeżeli delegacja będzie trwała dłużej niż 6 miesięcy, podatek dochodowy będzie musiał być odprowadzany w Niemczech. Jeżeli będzie trwała krócej, podatek nadal będzie należny w Polsce.

Usługi budowlane na zlecenie osoby fizycznej

Proces rejestracji własnej firmy, a także delegacji pracowników w przypadku zlecenia od osoby fizycznej jest taki sam. Natomiast inaczej przebiega proces otrzymywania zlecenia i wystawiania rachunku.

Różne są także podatki i jest to kluczowe. W Niemczech istnieje tzw. podatek budowlany w wysokości 15% od wartości faktury w przypadku zlecenia od firmy. Podatek ten ma charakter prewencyjny i przed rozpoczęciem prac budowlanych najlepiej załatwić już zwolnienie z podatku budowlanego, które można z łatwością uzyskać od niemieckiego urzędu skarbowego. Podatek budowlany nie dotyczy usług świadczonych na rzecz osoby prywatnej, czyli osoby fizycznej, np. w prywatnym mieszkaniu. W tej sytuacji należy kierować się zasadą 183 dni w przypadku podatku dochodowego oraz odprowadzić podatek VAT w Niemczech, jeżeli jest się vatowcem w Polsce.

Podatek od usług budowlanych w Niemczech a rejestracja do celów VAT

Usługa wykonywana na terenie Niemiec, która podlega pod podatek budowlany, czyli jest świadczona na rzecz przedsiębiorcy oraz nie obejmuje usługi architektów i nadzoru, zostanie opłacona w następujący sposób. Jeżeli przedsiębiorca nie dostarczył zleceniodawcy zwolnienia z podatku budowlanego, podatek zostanie pobrany przez zleceniodawcę i odprowadzony do niemieckiego urzędu skarbowego, tak że zleceniobiorca otrzyma jedynie 85% wartości wystawionej faktury.

Nie ma to bezpośredniego związku z niemieckim podatkiem VAT, jednak rejestracja firmy w urzędzie, podczas której należy zadeklarować, czy jest się podatnikiem VAT, załatwia również sprawę podatku budowlanego. Każde przedsiębiorstwo, które zarejestruje się bowiem w niemieckim urzędzie i nie miało dotychczas problemów z niemieckim fiskusem, powinno bez problemu otrzymać zwolnienie z podatku budowlanego w Niemczech. Podatek budowlany właśnie temu teoretycznie służy — zapobieganiu pracy na czarno w niemieckim sektorze budowlanym.

Zwolnienie podmiotowe z VAT — kto może skorzystać?

W Niemczech zwolnienie podmiotowe z VAT (Umsatzsteuerbefreiung) oznacza, że niektóre podmioty są zwolnione z obowiązku płacenia VAT-u. Niemniej jednak to zwolnienie dotyczy konkretnych grup podmiotów i okoliczności zgodnie z zapisami ustawy VAT. Oto kilka ogólnych kategorii, które mogą kwalifikować się do zwolnienia podmiotowego z VAT w Niemczech: Kleinunternehmen, czyli małe firmy; wolontariat; działalność edukacyjna czy usługi medyczne. Warto zauważyć, że zwolnienie podmiotowe z VAT oznacza, że podmioty te nie muszą naliczać VAT od swoich usług, ale jednocześnie nie mają prawa do odliczania VAT od zakupów.